Sejak tahun 1895, Negeri Pahang telah berada dalam unit politik gabungan yang disebut persekutuan. Sebelum menyertai persekutuan Negeri-negeri Melayu Bersekutu (NMB), Pahang dianggap sebagai sebuah negeri (negara) merdeka meskipun pada kebanyakan masa berada di bawah pengaruh atau kekuasaan kerajaan lain seperti Melaka, Johor dan British.
Pada tahun 1946, NMB diserapkan ke dalam Malayan Union (MU) sebelum MU ditukarkan kepada Persekutuan Tanah Melayu. Pada tahun 1957, Tanah Melayu mencapai kemerdekaan. Seorang raja daripada kalangan sembilan raja-raja Melayu dilantik menjadi Yang di-Pertuan Agong. Kemudiannya, Tanah Melayu bergabung dengan Singapura, Sabah dan Sarawak lalu membentuk Persekutuan Malaysia. Sistem pemerintahan persekutuan kekal digunapakai sehingga ke hari ini.
Dalam sistem raja berperlembagaan, Yang di-Pertuan Agong sebagai ketua negeri, raja-raja Melayu sebagai ketua negeri-negeri Melayu atau Yang di-Pertuan Negeri sebagai ketua negeri-negeri yang tidak beraja, memerintah mengikut Perlembagaan atau Undang-undang yang telah ditetapkan. Sepertimana Rajah 1, sebuah kerajaan yang dipimpin raja bolehlah dibahagikan kepada tiga komponen yang disebut sebagai konsep pengasingan kuasa. Komponen-komponen ini adalah badan eksekutif, badan perundangan dan badan kehakiman. Di peringkat kerajaan pusat, juga wujud komponen suruhanjaya yang menjalankan fungsi-fungsi tertentu secara bebas. Secara umumnya, semua rakyat Malaysia tertakluk kepada set undang-undang yang sama. Oleh itu, badan kehakiman adalah "berkongsi" antara kerajaan pusat dan kerajaan negeri. Bagi badan eksekutif dan badan perundangan pula, kerajaan pusat dan kerajaan negeri beroperasi secara bebas.
Rajah 1: Konsep Pengasingan Kuasa Kerajaan Pusat dan Negeri
Proses memetakan Kampung Sri Damai. Peta ini dibuat dengan menggunakan perisian Adobe Illustrator. Peta adalah berasaskan peta Google Maps yang berskala 1.5 cm:100 m. Apabila siap sepenuhnya, ia akan memetakan jalan-jalan, saliran-saliran, rumah-rumah kediaman, bangunan-bangunan awam dan premis-premis perniagaan. Sempadan kampung adalah tidak rasmi dan dibuat secara anggaran sahaja oleh pemeta. (Tarikh kemas kini 11 November 2016)
Bendera Negeri Pahang terdiri daripada dua jalur mendatar yang mempunyai saiz yang sama. Jalur di atas berwarna putih manakala jalur di bawah berwarna hitam. Warna putih melambangkan kedaulatan dan pemerintahan negeri meliputi perkara-perkara berkenaan adat resam, adat istiadat, undang-undang, tatasusila dan kuasa-kuasa seorang Sultan yang memerintah negeri ini. Warna hitam pula adalah warna kebesaran Bendahara pada masa lampau yang pernah memerintah negeri ini (Portal Diraja Pahang t.t.).
Jata Negeri:
Rajah 2. Jata Negeri Pahang
Jata Negeri Pahang terdiri daripada gabungan cogan, gading bersilang, cogan kata "Ya Latiff" dalam tulis jawi dan skrol tertulis nama Negeri Pahang menggunakan tulisan rumi dan jawi. Mata cogan berbentuk daun kopi adalah simbolik kepada peristiwa kejayaan sewaktu menyusun perancangan untuk mengambil alih pemerintahan kerajaan Pahang oleh Wan Ahmad yang ketika itu dihidangkan air kopi. Gading gajah yang bersilang melambangkan kegagahan dan keperwiraan negeri ini. Gading gajah juga melambangkan istiadat yang memberi erti negeri yang mempunyai adat istiadat. Gajah pada zaman dahulu digunakan sebagai kenderaan dalam istiadat Diraja. Huruf jawi yang mengapit cogan tersebut adalah perkataan "Ya Latiff" yang bermaksud "Allah Yang Maha Lembut" yang merujuk kepada pemerintahan Sultan yang berpaksikan kepada Agama Islam (Portal Diraja Pahang t.t.).
Sumber rasmi kerajaan pusat memberikan tiga perenggan artikel tentang asal usul nama Pahang yang berbunyi:
"Pada zaman dahulu Negeri Pahang Darul Makmur mempunyai berbagai nama. Pengarang China menyebutnya sebagai Pang-Hang, Peng-Heng, Pang-Heng, Pong -Fong, Phe-Hang,Pang-Kang dan lain-lain. Pada tahun 1225 Chao Ju-Kua telah mengarang sebuah buku bernama Chu-Fan-Chi, beliau menyatakan di antara beberapa buah negeri yang ditakluki di bawah kuasa San-fo-chi ialah negeri yang bernama Peng-keng. Peng-keng itu ialah Negeri Pahang Darul Makmur.
Orang Arab dan orang Eropah zaman dahulu menyebut Pam, Pan, Phang, Paam, Pao, Paon, Phaan, Paham, Fanhan, Phang dan Pahagh. G.R. Tibbetts, seorang ahli sejarah yang mengulas kisah yang ditulis dengan huruf Arab dalam buku karangan Mas'udi itu pada pendapat Tibbetts ialah Pahang. Dia lebih setuju menyebut perkataan Fanjab itu sebagai Fanhan, Panghang atau Panhang. Semuanya itu dimaksudkan Pahang. Ada setengah pendapat menyatakan Pahang berasal dari bahasa Siam asli ertinya timah. Orang Siam asli yang dulunya mendiami negeri ini dengan membuka lombong bijih timah terutama di Sungai Tembeling.
Mengikut cerita orang tua-tua Melayu pula, pada zaman dahulu di Sungai Pahang iaitu bertentangan dengan Kampung Kembahang, ada sebatang pokok kayu mahang yang besar rebah melintang menyeberangi sungai itu. Dari pokok mahang itu kononnya berasal nama Negeri Pahang Darul Makmur itu. Gelaran tua bagi Negeri Pahang Darul Makmur itu ialah Inderapura, disebut Pahang Inderapura. Bandar Dirajanya terkenal hingga sekarang dan ibu negeri pada zaman dahulu iaitu Pekan. Sebelum ditakluk oleh kerajaan Melayu Melaka ia dikenali sebagai Pura."
(Jabatan Penerangan Malaysia 2009)
Artikel ini adalah sebahagian daripada kertas kerja Abdul Jalil Borham bertajuk "Jejak Warisan Pahang Pencetus Tamadun Pembangunan Modal Insan Holistik" yang dibentangkan pada 2010. Sumber yang digunakan Abdul Jalil Borham adalah daripada Friedrich Hirth & W.W. Rockhill (1911), G.R. Tibbetts (2002), Mohamed Roselan Abdul Malek (1998) dan Buyong Adil (1984).
Rujukan:
Abdul Jalil Borham. 2010. Jejak Warisan Pahang Pencetus Tamadun Pembangunan Modal Insan Holistik. Kertas Kerja Ucaptama Seminar Kebangsaan Jejak Warisan Negeri Pahang: Wacana Mengingati Sejarah Ke Arah Kecemerlangan Masa Depan. Universiti Malaysia Pahang.
Asal Usul Nama Negeri Pahang. Jabatan Penerangan Malaysia. 2009. [29 Oktober 2016].
Buyong Adil. 1984. Sejarah Pahang. Cetakan 2. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Mohamed Roselan Abdul Malek.1998. Negeri Pahang Darul Makmur. Petaling Jaya: Oscar Book International.
Hirth, F. & Rockhill, W.W.. 1911. Chau Ju-Kua: His Work on the Chinese and Arab Trade in the twelfth and thirteenth Centuries, entitled Chu-fan-chi. St. Petersburg:Printing Office of the Imperial Academy of Sciences.
Tibbetts, G.R.. 2002. Arab Navigation in the India Ocean Before the Portuguese. 1 Edition.
Sejarah Negeri Pahang Darul Makmur telah mula dicatat sebelum zaman Kesultanan Melayu Melaka. Pada ketika itu, Semenanjung Tanah Melayu dikenali sebagai "Pahang" sahaja. Hal ini dibuktikan dengan catatan Nagarakretagama1 yang ditulis pada tahun 1365. Dalam banyak catatan lain, Pahang merupakan kawasan yang dominan di Semenanjung Tanah Melayu disebabkan keluasan kerajaan ini yang merangkumi kesemua kawasan sebelah selatan Semenanjug. Pada tahun 1225, penulis Cina bernama Chau Ju-Kua telah merekodkan nama "Pong-fong" bagi merujuk kepada Pahang iaitu salah sebuah negeri naungan San Fo-ts'i (Srivijaya). Wang Ta-Yuan pada tahun 1349 pula menyebut P'eng K'eng dan Pa-tu-ma bagi merujuk kepada Pahang dan Pulau Tioman2. Sejarah Empayar Ming (1368-1643) turut ada menyebut tentang Pahang iaitu sebagai sebuah kerajaan yang diketuai oleh Maharaja Tajau dan terletak di sebelah barat Siam. Maharaja Tajau ini telah menghantar diplomat ke Cina pada tahun 1378 (Linehan 1936). Oleh itu, telah dapat dibuktikan sebuah kerajaan telah terbina di Pahang seawal abad ke-13 iaitu mendahului Melaka.
Rajah 1. Peta Pahang dan anggaran lokasi-lokasi yang disebut dalam artikel ini
Negeri Pahang menyimpan bukti prasejarah Malaysia dengan penemuan tamadun Mesolitik yang masih menggunakan peralatan zaman Paleolitik di Gunung Senyum3. Selain Gunung Senyum, Kesan tamadun Mesolitik juga dijumpai di Sungai Lembing4. Di sini, kesan tamadun Papua-Melanesoid5 berusia kira-kira 6000 tahun dijumpai iaitu bukti migrasi prasejarah tertua di Semenanjung. Sekitar 1500 S.M., relik-relik (objek peninggalan zaman prasejarah) Neolitik telah tiba di Pahang yang dipercayai berasal dari China. Di Tembeling6 dan Tresang7 pula, relik-relik zaman Gangsa dijumpai. Linehan mengatakan tamadun Gangsa tidak sampai ke Semenanjung sehinggalah 400 S.M.. Tembeling dan Tresang juga dikaitkan dengan tamadun zaman Besi dan Emas. Hal ini dibuktikan dengan penemuan peralatan logam seperti "tulang mawas8". Selain itu, hasil kerja-kerja emas turut dijumpai di Selinsing yang terletak di Jelai9.
Suku kaum primitif yang tinggal di Pahang sebelum kebanjiran orang-orang Melayu moden adalah daripada kumpulan Semang, Sakai dan Jakun. Semang atau Pangan boleh dijumpai sehingga ke kawasan Cheka10 manakala Sakai mendiami kawasan-kawasan pedalaman Pahang. Kawasan hutan sekitar pesisir pantai dihuni pula oleh Melayu-Proto11 Jakun dan Orang Laut. Kumpulan-kumpulan ini akhirnya mengalami proses penyatuan dan penyerapan ke dalam kumpulan Melayu yang tiba kemudiannya (Linehan 1936). Begitulah ringkasan mengenai pembentukan negeri Pahang yang bermula dengan peradaban Mesolitik sehinggalah ketibaan orang-orang Melayu.
Video 1. Dokumentari ringkas mengenai Pahang Darul Makmur
Nota Kaki:
1. Sebuah kakawin (puisi Jawa) yang ditulis pada naskhah lontar (sejenis daun palma) oleh Mpu Prapanca sebagai eulogi (tulisan atau ucapan terhormat yang formal, mengandungi pujian dan doa yang tinggi untuk seseorang atau benda) kepada Hayam Wuruk (r. 1350-1389), raja Majaahit.
2. Linehan tidak dapat memastikan Pa-tu-ma sebagai Pulau Tioman.
3. Terletak di Jengka, daerah Maran.
4. Terletak di daerah Kuantan.
5. Kumpulan etnik yang dipercayai sebagai nenek moyang etnik Papua dan Melanesia.
6. Terletak di daerah Jerantut.
7. Terletak di daerah Raub.
8. Alat besi yang dipercayai digunakan oleh pelombong atau dalam kerja pembuatan kapal.
9. Terletak di daerah Kuala Lipis.
10. Terletak di daerah
11. Kumpulan Melayu asli iaitu mendahului kumpulan Melayu-Deutero. Melayu-Deutero merupakan nenek moyang kepada orang Melayu moden.
Rujukan:
Linehan, W. 1936. A History of Pahang. The Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. Kuala Lumpur.
